Адамзат тарихында әлемнің шекарасын кеңейтіп, бұрын белгісіз жерлерді картаға түсірген көптеген саяхатшылар мен штурмандар болды. Олар өздерінің ержүректілігімен, табандылығымен және шексіз қызығушылығымен жаңа материктер мен теңіз жолдарын ашты. Бұл тұлғалардың саяхаттары тек географиялық емес, мәдени және ғылыми жаңалықтармен де ерекшеленді. Мұндай жандардың арқасында жер шары біртіндеп таныс әрі зерттелген әлемге айналды. Осы мақалада біз әлемге әйгілі бес саяхатшы туралы қызықты деректерге тоқталамыз.
Фернан Магеллан – алғашқы дүниежүзілік саяхаттың бастамашысы
Фернан Магеллан XV–XVI ғасырларда өмір сүрген португалиялық теңіз саяхатшысы, ол Испания қызметінде тұңғыш рет жер шарын айнала жүзу экспедициясын бастады. Оның басты мақсаты – Батыс бағытымен дәмдеуіш аралдарына (Молукка) жету еді. 1519 жылы бастаған сапарында Магеллан Атлант мұхитынан Тынық мұхитына шығатын бұғазды ашып, оны кейін «Магеллан бұғазы» деп атады. Ол өзі жол үстінде қаза тапқанымен, экспедициясы 1522 жылы жер шарын толық айналып шықты. Бұл сапар Жердің домалақ екенін нақты дәлелдеді. Фернан Магеллан адамзат тарихындағы ең маңызды географиялық ашылулардың біріне себепкер болды.
Америго Веспуччи – Америка атауының негізі
Италиялық саяхатшы Америго Веспуччи Оңтүстік Американың шығыс жағалауын зерттеу арқылы жаңа дүниенің Еуропаға белгісіз бөлігі екенін алғашқылардың бірі болып болжады. Ол Колумб сияқты бұл жерлерді Азияның бір бөлігі деп есептемей, мүлде жаңа құрлық екенін дәлелдеуге тырысты. 1501–1502 жылдары Бразилия жағалауына жасаған сапарында ол Амазонканың сағасын картаға түсірді. Кейін неміс картографы Мартин Вальдземюллер 1507 жылы жасаған картасында бұл құрлықты «Америка» деп атауды ұсынды. Бұл атау Веспуччидің құрметіне берілген болатын. Америго Веспуччи жаңадан ашылған континенттің саяси және мәдени маңызын алғаш таныған зерттеушілердің бірі болды.
Ибн Баттута – ислам әлемінің саяхатшысы
XIV ғасырда өмір сүрген марокколық саяхатшы Ибн Баттута – ортағасырдағы ең ауқымды сапар жасаған адамдардың бірі. Ол 30 жылдан астам уақыт бойы Африкадан Қытайға дейінгі аралықты жаяу, атпен және кемемен жүріп өткен. Оның саяхаттары Мекке, Үндістан, Орта Азия, Түркістан және Қытай сияқты көптеген өңірлерді қамтыды. Ибн Баттута жазбаларында көрген қалаларының мәдениеті, діні, салт-дәстүрі және саяси құрылымы жайлы нақты сипаттамалар қалдырды. Оның «Рихла» атты еңбегі ислам өркениетінің ауқымын кеңінен көрсететін маңызды тарихи дерек көзі саналады. Ибн Баттутаның жолсапарлары тек география ғана емес, этнография мен дінтану үшін де үлкен маңызға ие болды.
Джеймс Кук – Тынық мұхитының зерттеушісі
Ағылшын капитаны Джеймс Кук XVIII ғасырда әлемдік географияда үлкен із қалдырған теңізші әрі картограф. Ол үш ірі саяхат жасап, Тынық мұхитының көптеген аралдарын зерттеді. Кук Австралияның шығыс жағалауын картаға түсіріп, Жаңа Зеландияның географиясын нақтылады. Оның экспедициялары Гавай аралдарын, Оңтүстік Жер (Антарктида) маңындағы аймақтарды ашуға көмектесті. Кук ғылыми экспедицияларға зор мән беріп, теңіз ауруларымен күресу тәсілдерін де зерттеді. Оның дәуіріндегі карталар осы саяхаттардан кейін анағұрлым дәл әрі нақты бола түсті.
Марко Поло – Азиямен Еуропаны жалғаған көпір
Венециялық саудагер және саяхатшы Марко Поло XIII ғасырда Еуропадан Қытайға дейін барған алғашқылардың бірі болды. Ол әкесімен және ағасымен бірге Жібек жолы арқылы Қытайдың Юань әулеті тұсындағы астанасы Ханбалыққа (қазіргі Бейжің) жеткен. Онда ол Құбылай ханның сарайында қызмет атқарды және Азия елдерінің тіршілігін зерттеді. Поло Еуропаға қайтып оралғаннан кейін өз сапарын кітап етіп жазды – «Марко Полоның саяхаты». Бұл еңбек Еуропада Азия туралы түсініктің қалыптасуына үлкен үлес қосты. Оның жазбалары кейінгі саяхатшыларды жаңа жолдарды іздеуге шабыттандырды.
Фернан Магеллан, Америго Веспуччи, Ибн Баттута және олардың замандастары әлемді танып-білуге ұмтылған адамзат рухының көрінісі іспетті. Олар өз сапарлары арқылы бізге бұрын беймәлім болған континенттерді, теңіз жолдарын және халықтарды ашып көрсетті. Бұл саяхатшылардың есімдері тарихта мәңгілік қалды. Осындай қызықты мәліметтерді сіз онлайн журнал MillionFats.KZ сайтынан да таба аласыз. Жаһандық географияның дамуына қосқан үлестері ұрпақтар есінде қала бермек.